หัตถกรรมพื้นบ้านล้านนา:ขันโตกหวาย

ขันโตกหวาย หัตถกรรมพื้นบ้านล้านนา

ขันโตกเป็นพาชนะใส่สำรับอาหารของคนเมืองหรือคนล้านนา  ซึ่งขันโตกก็เหมือนกับโต๊ะสำหรับนั่งล้อมวงกินข้าวกันในครอบครัวหรือต้อนรับแขกผู้มาเยือนซึ่งเป็นวัฒนธรรมของไทยแต่โบราณ  ซึ่งขันโตกเป็นคำเรียกเฉพาะของคนเหนือ

มักจะเห็นกันโดยทั่วไปในร้านอาหารหรือแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมภาคเหนือนิยมนำมาจัดสำรับอาหารต้อนรับแขกผู้มาเยือนด้วยอาหารใส่ขันโตก ประกอบไปด้วยน้ำพริกหนุ่ม  แคบหมู  ลาบเลือดแบบเหนือ  ลาบคั่ว แกงฮ่อม  แกงฮังแล  จอผักกาด  น้ำพริกฮ่อง  เป็นต้น  ขันโตกที่นิยมใช้จะมีอยู่ 2  ลักษณะคือ  แบบที่ทำจากไม้และแบบที่สานจากหวาย  ตามรูปที่เห็นคือขันโตกหวาย

ปัจจุบันเป็นงานหัตถกรรมพื้นบ้านที่ควรค่าแก่การเรียนรู้ เพราะงานหัตถกรรมจักรสานนับวันจะขาดผู้สืบทอดไปเรื่อย ๆ  หวังว่าน้อง ๆ จะช่วยกันสืบสานงานหัตถกรรมพื้นบ้านให้คงอยู่ต่อไปนะครับ

ผู้เขียน 

พยัคฆ์กูรู

วันที่เขียน

11/09/2556

เอริน กรูเวลล์/ครูผู้สร้างสรรค์

เอริน กรูเวลล์ (Erin Gruwell)

เอริน กรูเวลล์ (Erin Gruwell) ครูผู้เป็นอีกหนึ่งตำนานการจัดการเรียนรู้ยุคใหม่

จบการศึกษาครุศาสตร์    จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย

อาชีพแรกของเธอ คือการเป็นครู  แต่การเป็นครูของเธอนั้นไม่ได้ราบรื่น  ต้องพบกับอุปสรรคต่าง ๆ และโรงเรียนที่เธอสอนนั้นมีปัญหาด้านความหลากหลายทางเชื้อชาติ  ความก้าวร้าว ความหยาบคาย และปัญหาเกี่ยวกับยาเสพติด อาชญากรรม การเหยียดผิว แบ่งแยกเชื้อชาติ ภายในห้องเรียนมีบรรยากาศเต็มไปด้วยความวุ่นวาย

แต่วิธีการสอนของเธอกับมีความน่าสนใจ

ชีวิตการเป็นครูของเธอน่าติดตามมาก  เพราะเธอทุ่มเทกับการเรียนการสอน  ทุ่มเทกับการช่วยเหลือนักเรียนของเธอ

ซึ่งผู้เรียบเรียงบทความ  ได้รับชมภาพยนตร์ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องราวการสอนของเธอ รู้สึกประทับใจมาก ๆ  เธอเป็นครูอีกคนที่อุทิศตนเพื่อลูกศิษย์  น่ายกย่องเป็นอย่างยิ่ง  อีกทั้งแนวคิดเกี่ยวกับการจัดการเรียนการสอนของเธอเองนั้นก็เป็นแนวคิดที่ดี เช่น  การให้นักเรียนได้เขียนบันทึก เรื่องราวส่วนตัว   ซึ่งการเขียนนั้นเองเป็นอีกช่องทางของการปลดปล่อยความคิดความรู้สึก  ทำให้ครูเอริน กรูเวลล์ ได้รับทราบข้อมูลนอกเหนือจากการพูดคุยกับนักเรียนของเธอ  จนสามารถเปลี่ยนทัศนคติ และพฤติกรรมนักเรียนของเธอได้  อีกทั้งการจัดกิจกรรมที่มีความหลากหลาย  ใช้กระบวนการจัดการเรียนรู้นอกสถานที่ช่วยให้เด็กได้ซึมซับความรู้และประสบการณ์ใหม่ ๆ สร้างความรู้สึกและทัศนคติที่ดีต่อการเรียน  ต่อความรุนแรงที่นักเรียนของเธอได้รับจากสิ่งแวดล้อมที่นักเรียนอาศัยอยู่  ทำให้นักเรียนได้พิจารณาและคิดวิเคราะห์ผลดีผลเสียของความรุนแรงโดยไม่จำเป็นต้องสอนด้วยคำพูดแต่ในตำราเพียงอย่างเดียว เป็นการสอนที่อาศัยองค์ประกอบต่าง ๆ เข้ามาผสมผสานการเรียนรู้  

เว็บไซต์ freedomwriterfoundation.org   ของเอริน กรูเวลล์  

สำหรับเรื่องราวการจัดการเรียนการสอนของเธอนั้น  คุณครูหลาย ๆ คนน่าจะได้แนวคิดดี ๆ จากเรื่องนี้ไปประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนการสอนของตนเองไม่มากก็น้อย  ด้วยสาระเรื่องราวที่นำเสนอผ่านภาพยนตร์ เรื่อง Freedom  Writers  หรือชื่อไทย “เขียนฝัน บันดาลใจ” 

เยาวชน  คุณครู  และท่านผู้สนใจ  ลองหาภาพยนตร์ เรื่อง Freedom  Writers  มาดูนะครับ

หวังว่าเรื่องราวของคุณครูเอริน กรูเวลล์  จะเป็นแรงบันดาลใจให้เด็ก ๆ เยาวชนที่อยากเป็นครูรุ่นใหม่ได้พลังสร้างสรรค์ ไปพัฒนาการศึกษาในอนาคตให้เกิดอัตลักษณ์นะครับ

ขอบคุณภาพประกอบจาก

http://www.freedomwritersfoundation.org/about.html

ผู้เรียบเรียง

พยัคฆ์กูรู

วันที่โพส

4/07/2556

ประเพณี ปี๋ใหม่เมือง

ประเพณี ปี๋ใหม่เมือง

ตามความเชื่อของชาวล้านนา  ถือว่าวันสงกรานต์  เป็นวันขึ้นปีใหม่  ซึ่งลำดับความสำคัญของแต่ละวัน ดังนี้

วันสังขารล่อง  ตามประเพณีของชาวล้านนาวันนี้ทุกคนจะจุดประทัดตั้งแต่หลังเที่ยงขึ้นเป็นต้นไปถือว่าได้เป็นศักราชใหม่  ทุกบ้านจะตื่นแต่เช้าทำความสะอาดบ้านเรือน  เพื่อละทิ้งสิ่งเก่าให้ผ่านไปกับวันสังขารล่อง

วันเนา  หรือวันเน่า  ทุกคนจะพูดแต่สิ่งดี ๆ ทำแต่สิ่งดี ๆ  วันนี้เป็นวันแต่งดาของชาวล้านนา  ทุกบ้านจะทำขนม ข้าวต้ม  ห่อนึ่ง ส่วนใหญ่จะนิยมทำขนมจอก หรือขนมเทียน  ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะทำไส้ขนมจากมะพร้าวขูดเคี้ยวกับน้ำตาลจนแห้งแล้วปั้นเป็นก้อนห่อด้วยแป้งแล้วห่อด้วยใบตองนึ่ง  และจัดเตรียมสิ่งของสำหรับไปวัดในวันพญาวันหรือวันมหาสงกรานต์

วันพญาวัน  เป็นวันที่ทุกคนจะแต่งตัวด้วยเสื้อผ้าใหม่  ใส่น้ำอบน้ำหอม  จัดเตรียมสิ่งของไปทำบุญให้กับวงศาคณาญาติที่เสียชีวิตไปแล้ว   ฟังเทศฟังธรรม   และช่วงสาย ๆ จะมีการขนทรายเข้าวัดจัด และนำตุงไส้หมู  ไส้ช้าง  ตุงสิบสองนักษัตรไปปักที่กองเจดีย์ทราย

หลังจากนั้นแต่ละบ้านก็จะเตรียมของไปดำหัวผู้เฒ่าผู้แก่ที่เคารพนับถือ  อันได้แก่ญาติผู้ใหญ่ฝ่ายพ่อ  ญาติผู้ใหญ่ฝ่ายแม่  ครูบาอาจารย์ที่นับถือ  ดำหัวผีปู่ย่าประจำตระกูล  เนื่องจากชาวล้านนาส่วนใหญ่ยังคงนับถือผีบรรพบุรุษ  ดำหัวพ่อบ้าน/ผีที่รักษาหมู่บ้าน  เจ้าที่เจ้าดิน และบางบ้านที่มีครูต่าง ๆ ก็จะแต่งของดำหัวครูด้วยเครื่องเซ่นต่าง ๆ และน้ำขมิ้นส้มป่อย เพื่อเป็นสิริมงคล  

(วันพญาวัน มีข้อห้ามว่าห้ามเด็ดดอกไม้ หรือใบไม้ในวันนี้)

วันปากปี  เป็นวันที่ทุกบ้านจะเตรียมขนุนทำเป็นอาหารต่าง ๆ  เช่น  แกงขนุน  ยำขนุนอ่อน  เพื่อให้ตลอดทั้งปีมีแต่สิ่งที่ดี ๆ ช่วยหนุนนำให้ชีวิตประสบแต่ความสุขความเจริญ

ดังนั้นประเพณีปี๋ใหม่เมือง หรือประเวณีปี๋ใหม่เมืองจึงเป็นประเพณีที่สำคัญอีกหนึ่งประเพณีที่คนเหนือพึงปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนานจนถึงปัจจุบันนี้

ผู้เขียน

พยัคฆ์กูรู

วันที่เขียน

14/04/2556

ความเป็นมาของน้ำขมิ้นส้มป่อย

ส้มป่อย  ของดีเมืองล้านนา

สิ่งมงคลของชาวล้านนา 

ในวันขึ้นปีใหม่ไทย  ปีใหม่เมือง  หรือเทศกาลสงกรานต์

หรือพิธีกรรมต่าง ๆ ของชาวล้านนาส่วนใหญ่จะขาดไม่ได้คือฝักส้มป่อย  และต้องเป็นส้มป่อยเดือนห้า

ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของพิธีกรรมของชาวล้านนา

เนื่องด้วยส้มป่อยเป็นสิ่งที่คนโบราณเชื่อกันว่าเป็นสิ่งมงคล  ช่วยล้างความอัปมงคลต่าง ๆ

คนที่ถือคาถาอาคม หรือคนมีครู  เช่น ครูสักยันต์   ครูหมอเมือง  ครูต่าง ๆ  หากผิดครูจะต้องทำพิธีขอขมาครูด้วยน้ำขมิ้นส้มป่อย

ซึ่งปรากฎหลักฐานตามความเชื่อจากนิทานจากพรหมจักร ชาดก ชาดกล้านนาเรื่อง "อุสสาบารส" และวรรณกรรมชาดกเรื่อง "ปุณณนาคกุมาร"

ซึ่งส่วนประกอบของน้ำขมิ้นส้มป่อย ประกอบไปด้วย   ฝักส้มป่อยเดือนห้า ดอกคำฝอย   ดอกสารภี   น้ำขมิ้น   น้ำอบน้ำหอม

ดังนั้นในพิธีกรรมสำคัญต่าง ๆ ของชาวล้านนาจะขาดไม่ได้  คือ  น้ำขมิ้นส้มป่อย ร่วมในพิธี  แม้กระทั่งปีใหม่เมืองน้ำขมิ้นส้มป่อยก็ขาดไม่ได้เช่นกัน  เนื่องจากใช้เป็นน้ำหยาดสำหรับกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล  พระภิกษุสงฆ์ใช้สำหรับพรมน้ำมนต์  ชาวบ้านใช้สำหรับรดน้ำพระพุทธรูป  พระบรมธาตุ  พระธาตุ   สิ่งศักดิ์ต่าง ๆ และใช้ในการรดน้ำดำหัวผู้เฒ่าผู้แก่  ผู้หลักผู้ใหญ่ เพื่อขมา และขอพรตามความประสงค์

ส้มป่อยจึงผูกพันกับความเชื่อของชาวล้านนามาทุกยุคทุกสมัยไม่มีเสื่อมคลาย

ผู้เขียน

พยัคฆ์กูรู

วันที่เขียน

14/04/2556

วัดพระธาตุศรีจอมทอง

วัดพระธาตุศรีจอมทอง

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดเชียงใหม่

วัดที่สำคัญอีกหนึ่งแห่งทางภาคเหนือเนื่องจากคติความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาพระธาตุประจำปีนักษัตร ซึ่งเป็นคติความเชื่อที่สั่งสมมานาน  โดยเฉพาะคนในแถบภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย  มีคติความเชื่อในเรื่องนี้อย่างเหนียวแน่น เชื่อกันว่าในครั้งหนึ่งของชีวิตการได้บูชาพระธาตุปีนักษัตรของตนเองจะส่งผลให้เกิดความสุขสวัสดิ์มงคล ได้ผลของอานิสงส์ไปเกิดยังสุคติภพเมื่อหมดอายุไขจากโลกนี้ไป

พระธาตุศรีจอมทองเป็นพระธาตุประจำปีเกิดปีชวด หรือนักษัตรหนู  ธาตุน้ำ

ประดิษฐาน พระทักษิณโมลีธาตุ (กระดูกกระหม่อมเบื้องขวา)

พระธาตุศรีจอมทอง  ตั้งอยู่อำเภอจอมทอง  จังหวัดเชียงใหม่

ผู้เขียน

พยัคฆ์กูรู

วันที่

16/06/2555

วัดพระธาตุลำปางหลวง

วัดพระธาตุลำปางหลวง

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดลำปาง

วัดที่สำคัญอีกหนึ่งแห่งทางภาคเหนือเนื่องจากคติความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาพระธาตุประจำปีนักษัตร ซึ่งเป็นคติความเชื่อที่สั่งสมมานาน  โดยเฉพาะคนในแถบภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย  มีคติความเชื่อในเรื่องนี้อย่างเหนียวแน่น เชื่อกันว่าในครั้งหนึ่งของชีวิตการได้บูชาพระธาตุปีนักษัตรของตนเองจะส่งผลให้เกิดความสุขสวัสดิ์มงคล ได้ผลของอานิสงส์ไปเกิดยังสุคติภพเมื่อหมดอายุไขจากโลกนี้ไป

พระธาตุลำปางหลวงเป็นพระธาตุประจำปีเกิดปีฉลู หรือนักษัตรวัว  ธาตุดิน

ประดิษฐาน พระเกศธาตุ คือ พระธาตุส่วนพระนาฏ (หน้าผาก)  และพระศอ (ลำคอ)

พระธาตุลำปางหลวง  ตั้งอยู่อำเภอเกาะคา  จังหวัดลำปาง

ผู้เขียน

พยัคฆ์กูรู

วันที่

16/06/2555

วัดเจดีย์หลวง

วัดเจดีย์หลวง

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดเชียงใหม่

วัดที่สำคัญอีกหนึ่งแห่งทางภาคเหนือ

คือวัดเจดีย์หลวงวรมหาวิหาร

สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมา กษัตริย์ลำดับที่ 7  แห่งราชวงศ์เม็งราย  ผู้ครองอาณาจักรล้านนา

 เดิมวัดเจดีย์หลวง มีชื่อ โชติการามวิหาร แปลว่า พระอารามที่มีแต่ความรุ่งเรืองสว่างไสว เนื่องจากเป็นสถานที่บรรจุพระเกศาธาตุ

ปัจจุบันเป็นที่ประดิษฐานเสาอินทขิล  จึงมีประเพณีใส่ขันดอกทุกปีเพื่อบูชาเสาอินทขิล

สถานที่ตั้งวัดเจดีย์หลวง

ถนนพระปกเกล้า ตำบลพระสิงห์ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่

ผู้เขียน

พยัคฆ์กูรู

วันที่

16/06/2555